Zaman Yolcusu Kreta Neden Tasarlandı, Nasıl Uygulandı?
Kendimi bildim bileli hayal kuran, yazan, tasarlayan ve uygulayan biriyim. Tüm çocukluğum, tüm yetişkinliğim bu şekilde geçti. Pek çok hayalim “gerçeğe” dönüştü ama Zaman Yolcusu Kreta’nın hayali de uygulaması da bir başkaydı. Çünkü bu hayalin temelinde gereklilik vardı, çocukların kurduğu isyan cümleleri vardı ve sevgili Greta’nın dediği gibi “ahlaki sorumluluk” vardı.
Bu yazı sayesinde Impact Hub ve ABD İstanbul Başkonsolosluğu tarafından uygulanan Project Zoom’un desteği ile hayata geçen Zaman Yolcusu Kreta’nın heyecan dolu üretim yolculuğunu paylaşmak ve bu projenin nedenleri üstünden “yetişkinler”in gezegenimizin geleceğine dair sorumluluklarını bir kez de ben gündeme getirmek istiyorum.
Zaman Yolcusu Kreta Neden Tasarlandı?
Bu projenin hayali, sevgili Greta Thunberg’in BM İklim Zirvesi’nde yaptığı o efsane konuşmayı dinledikten sonra kuruldu. Greta hepimizin gözlerinin içine bakarak haykırıyordu; evimizin yandığını, hayallerini ve geleceğini boş sözlerimizle çaldığımızı söylüyordu. Çok haklıydı. 2008 yılında iklim değişimi (o zamanlar böyle deniyordu) ile ilgili bir çocuk oyunu yazmış, 2013 yılından beri de bir Açık Radyo dinleyicisi olarak konuyu bir şekilde takip etmiş, farklı kaynaklardan okumalar yapmış bir insan olarak bile aslında üstüme düşen görevleri yeterince yerine getirmediğimi fark ettim. Evet, iklim eylemlerini takip ediyordum, destek olmaya çalışıyordum, kendi yaşam alışkanlıklarımı değiştiriyordum, çocuğuma bu konuda rehberlik etmeye çalışıyordum ama yeterli değildi. Başka bir şey daha yapmalıydım. Çocukların büyük çabasına daha çok destek olmalıydım.
Zaman Yolcusu Kreta, başta Greta Thunberg olmak üzere, iklim aktivisti çocuklarımızın haklı isyanına destek vermek amacıyla tasarlandı. Kendi beceri alanımı kullanarak yani yazarak bu büyük sorunun daha çok insana ulaşması için omuz vermeye çalıştım. İklim krizini gündemde tutma çabalarına bir kap su eklemek istedim. Dünyayı yorgun düşüren ve hepimizin geleceğini çalan iklim krizini tüketim alışkanlıklarımızı sorgulayarak yeniden düşünmek ve düşündürmek istedim. Evet, bu nedenlerin hepsi zihnimi bu projeye sürükledi.
Zaman Yolcusu Kreta Nasıl Uygulandı?
Projenin hayalini kurduğum dönemde Impact Hub ve ABD İstanbul Başkonsolosluğu’nun desteklediği Project Zoom’dan haberdar oldum. Müthiş bir fırsattı. Zaman Yolcusu Kreta desteklenecek yirmi proje arasında ilan edildiğinde ise benim için heyecanlı bir yolculuk başladı.
Araştırma-Geliştirme Çalışmaları
Yolculuğun ilk aşamasında heybemi doldurmam, tüm ihtiyaçlarımı bir araya toplamam gerekiyordu. Hayatıma bir sürü yeni cümle ve alışkanlık katan kitapların, belgesel filmlerin ve makalelerin içine bıraktım kendimi. Okudukça, dinledikçe, izledikçe, yazdıkça zenginleşmeye ve zenginleştikçe de hayatımı sadeleştirmeye başladım. Başvurduğum tüm kaynakların listesini yazının sonuna ekliyorum. Mutlaka eksik kalanlar olmuştur, proje sürecinde kısıtlı zamanım vardı ama bu konudaki kaynak okumaları hayatımda gittikçe daha çok yer kaplamaya başladı. Keşke bu krizi yaşamıyor olsaydık ve böyle bir ihtiyaç okumasına gerek kalmasaydı.
Okuma, izleme, notlama sürecinde yine birbirinden değerli öğretmenler ve PDR uzmanları ile tüketim alışkanlıklarımızın iklim krizine etkilerini çocuklarımızla nasıl paylaşmak gerektiğini konuştum. Benim için aydınlatıcı, yol gösterici bu sohbetlerin bir kısmı bu mecrada da yayınlandı.
Ana metnin etrafında projenin diğer ögelerinin örülmesi ve uygulanması;
Projenin başlangıcında araştırma-geliştirme çalışmaları ile geçen iki ay, aynı zamanda hikâyenin ilk taslağını çıkarttığım dönem oldu. Bir taraftan okuma, izleme araştırmaları yaparken bir taraftan da hikâyenin ilk kaba cümlelerini kurmuş oldum. Bu süreçten itibaren yolculuğuma sevgili editörlerim Alev Topal ve Ebru Aksoy da dahil oldu. Biten her bölümün tekrar tekrar okumasını yapıp, büyük bir sabırla eksiklerimi giderdiler, fazlalarımı törpülediler.
Ebru, Alev ve benim geçirdiğimiz yaklaşık üç haftalık zaman dilimi, hikâyeyi kitaplaşmaya hazır hâle getirdi. Bu aşamada yolculuğuma sevgili Selin Saygılı da eklendi. Kitapta göreceğiniz harika çizimler Selin’in kaleminden çıktı. Her bir resmin hikâye ile bütünleşmesi, çocukların hayal dünyasını tetiklemesi için müthiş bir çaba sarfetti. Bence başardı da!
Selin, kitabın resimlemesi ile meşgulken biz projenin bir diğer başlığı olan videoya odaklandık. Videoda yer alacak tüketim ürünlerine göre topladığımız bilgileri tasnif ettik ve senaryo için kullanılabilecek bir kaynak hâline getirdik.
Videodaki ilk aşama senaryonun yazımıydı. Daha sonra kullandığım bilgilerin doğruluğunu teyit etmek için hem senaryoyu hem de hikâyeyi Sürdürülebilirlik Adımları Derneği ve değerli PDR Uzmanları Ramazan Aksoy ve Canan Çağdavul ile paylaştım. Bazen insan hikâyenin akışına kapılıp ezbere bildiği doğruları bile atlayabiliyor. Böyle bir yanılgı yaşamamak için uyguladığımız bu teyit süreci gerçekten çok verimli oldu. Gözümden kaçan bazı noktalar tespit edildi ve yeniden düzenlendi.
Videonun uygulama aşamasında ise değerli Onur Demirsoy aramıza katıldı. Hayalini kurduğum filmi sorunsuz bir şekilde ortaya çıkaran böyle yetenekli bir animatör ile yolum kesiştiği için kendimi çok şanslı sayıyorum. Onur’un harika çizgileri ve ortaya çıkardığı hareketli animasyona sevgili Korhan Koryürek müzik ve efektler ekleyerek izleme zevkini daha da çok arttıracak bir hâle getirdi.
Bu aşamada projenin bir başka ayağı olan web sitesi için çalışmaya başladım. İtiraf ediyorum, en zorlandığım kısım burasıydı. www.zamanyolcusukreta.com sitesini inşaa eden sevgili Serdar Bağtır’a yaşatmadığım dert kalmadı. (Ana sayfayı bozdum mesela…) Bu internet sitesi, online mecrada hem projeyi anlatacağımız hem de yapmayı planladığımız etkinlikleri duyuracağımız, yöneteceğimiz bir alan açmış oldu bize.
Resimlemenin son evresinde sevgili Kadir Ateş ile buluştuk. Kadir, kitabın içinin ve kapağının grafik düzenini kurup, baskı hazırlığını büyük bir sabırla yaptı. Ve onun zarif ellerinden çıkan tasarım matbaamıza ulaştı.
Ve takas pazarları;
Bence projenin en önemli aşamalarından biri olan Takas Pazarları maalesef ki pandemi nedeniyle hemen uygulanamayacak. Dört gözle okulların açılmasını ve bu heyecan dolu süreci deneyimlemeyi bekliyoruz.
Bu bekleme esnasında tabii ki rahat duramadım. Bulaşı oranının ve tedbirlerin şimdiki kadar yüksek olmadığı Ekim ayının son günlerinde mahallemdeki (kontrollü bir şekilde görüştüğümüz) küçük oyun çetemle deneysel bir uygulama yaptım. İyi ki de yapmışım. Etkinliğe katılan çocuk arkadaşlarım sayesinde hayalini kurduğum takas pazarlarının küçük bir değerlendirmesini yapma şansım oldu. Sonrasında ettiğimiz sohbetlerle ‘ikinci el, tüketim, takas’ gibi pek çok kavramı sorguladık, konuştuk. Şimdi umudum bu sorgulamaları daha fazla çocukla yapabilmek.
Dilim döndüğünce, kalemim yettiğince bir kitap projesinin yapım sürecini anlatmaya, yaşadığım keyfi paylaşmaya çalıştım. Tabii ki her çocuk kitabı böyle bir projeye dönüşemiyor, bu kadar detaylı bir şekilde uygulanamıyor çünkü şartlar buna izin vermiyor. Bu projeyi destekleyen, bu keyfi yaşamama neden olan Project Zoom ekibine, Impact Hub’a ve ABD İstanbul Başkonsolosluğuna bir kez de buradan teşekkür etmek istiyorum. Umarım uzun soluklu ve verimli bir proje olacak. Emeği geçen herkese minnettarım.
Proje İçinYararlanılan Kaynaklar
Giray Kömürcü, Nasıl Bir Gelecek?, Aganta Yayınları, 2020
Hayri Kozanoğlu, 50 Soruda Küresel İklim Değişikliği ve İnsanlar, Altınbaş Üniversitesi Yayınları, 2020
Elizabeth Kolbert, Altıncı Yok Oluş, Çev: Nalan Tümay, Okuyanus Yayınları, 2016
Deniz Kahriman Pamuk (ed.), Çevre Eğitimi ve Sürüdürülebilirlik, Anı Yayıncılık, 2019
Richard Louv, Doğadaki Son Çocuk, Çev: Ceyhan Temürcü, TÜBİTAK Yayınları, 2018
Ömer Madra, Kıyamet Tacirlerine Karşı Kıyam Et, Kırmızı Kedi Yayınları, 2019
Öykü Yaman – Emine Aksoydan (ed.), Sürdürülebilir Yaşam Rehberi, Yeni İnsan Yayınevi, 2020
Fikret Başkaya, Gençlerle Baş Başa İklim Krizi ve Ekolojik Yıkım, Yordam Kitap, 2020
Sinan Eden, İklim Krizi ve Yaptırmamak, Doruk Yayınları, 2015
Şölen Kipöz (ed.), Sürdürüleilir Moda, Yeni İnsan Yayınevi, 2019
Tom Athanasıou – Paul Baer, Ölümcül Sıcak, Çev: Ali K. Saysel, bgst Yayınları, 2006
Devin Bahçeci, Kişisel Karbon Ayak İzi Rehberi, Yeni İnsan Yayınları, 2020-11-23
Otto Von Busch, Moda Praksisi, Çev: Dilara Kılıç, Yeni İnsan Yayınevi, 2017
Ömer Madra – Ümit Şahin, Açık Yeşil, Açık Radyo Kitaplığı, 2019
Ömer Madra – Ümit Şahin, Açık Yeşil 2, Açık Radyo Kitaplığı, 2020
Brian Tokar, İklim Adaletine Doğru, Öteki Yayınevi, 2014
Çocukların da Okuyabileceği Kitaplar
John Farndon, Yakından Tanıyın Petrol, Çev: Ekrem Emre Sezer, TÜBİTAK Yayınları, 2015
Alper K. Ateş, Sürdürülebilirlik, National Geographic Kids, 2017
John Woodward, Yakından Tanıyın İklim Değişimi, Çev: Deniz Candaş, TÜBİTAK Yayınları, 2019
Anna Hatzimanoli, Mevsimler ve İklim, Çev: Anna Maria Aslanoğlu, Dinozor Çocuk, 2007
Laurie David – Cambria Gordon, Dikkat, Eriyorum!, Çev: Ekin Duru, Ekoiq Kitaplığı, 2007
Ertan Tuzlacı, Doğa ve Çocuk, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2015
Annika Oyrabø, Atık Malzemelerle Yapabileceğiniz Muhteşem Robotlar ve Maketler, Çev: Yonca Kocadağ, Epsilon Yayınevi, 2016
Gülşah Özdemir Koryürek, Küresel Şaşırma, Sıfırdan Yayınları, 2015
Karine Balzeau, Sıfır Atık Görevleri, Çev: Sebla Kutsal, Sırtlan Çocuk, 2020
Susan E. Goodman, Uzayda Nasıl Geğirilir?, Çev: Ahmet Coşkun, TÜBİTAK Yayınları, 2017
Tuğba Özdinç, Jeyjey’in Atık Evi, Düşizi, 2015
Sima Özkan, Deniz’in Sıfır Atık Kitabı, Redhouse Kidz, 2019
Sima Özkan, Soso’nun Kompost Kitabı, Redhouse Kidz, 2019
İnternet Siteleri
www.acikradyo.com
www.fridaysforfuture.org
www.350.org
www.wwf.org.tr
www.sifirgelecek.org
www.greenpeace.org
www.climatechange.boun.edu.tr
www.iklimhaber.org
www.yesilgazete.org
www.evrimagaci.com
www.yesilist.com
www.tema.org.tr